Smyrna'da Mucize Yaratan Adam: Asa Kent Jennings

Mustafa Kemal’den   “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir! İleri” emrini alan Türk Ordusu İzmir’e doğru yürürken, kentte büyük bir kargaşa hüküm sürmektedir. 6 Eylül 1922 tarihinde, Türk Ordusu’nun önünden kaçan ve onbinlerle ifade edilen Yunan askeri, Rum ve Hristiyan sivil İzmir’e akın akın gelmektedir. Kordon ve liman da mahşeri bir kalabalık oluşmuş, kendilerini bir gemiye atarak kaçabilmek için birbirini ezmektedir.  Yaklaşık 50.000 Yunan askeri Urla ve Çeşme üzerinden tahliye edilmeye çalışılmaktadır.

7 Eylül’de Batı Anadolu’dan gelen ve evsiz mültecilerin sayısı 150.000 kişiyi bulmuştur.  Müttefik Devletleri herhangi bir yanlış anlaşılmaya mahal vermemek için, sadece yaralıları tahliye edebilmek için Amerika 35 asker, İngilizler ise 200 deniz piyadesini 8 Eylül ‘de karaya çıkartmıştır.

9 Eylül sabahının alaca karanlığında Türk Süvarileri İzmir’e girmeye başlamıştı. Bu, kenttekiler ve dışarıdan gelen mültecilerin yaşadığı tedirginlik ve kargaşayı daha da arttırmıştır.

10 Eylül 1922’de Mustafa Kemal İzmir’e girdiğinde 3 yıllık esaret bitmiştir. Türkler sevinç gösterileri yaparken kent içinde kimin yaptığı belli olmayan tecavüz,  talan ve yağma da başlamıştır.  15 Mayıs 1919’da Yunan askerlerini karşılarken "Asker evlatlarım, Elen çocukları, bugün ata topraklarını yeniden fethetmekle İsa’nın en büyük mucizesini göstermiş oluyorsunuz. Bu uğurda ne kadar Türk kanı döküp içerseniz o kadar sevaba girmiş olacaksınız. Ben de bir bardak Türk kanı içmekle onlara olan kin ve nefretimi teskin etmiş olacağım. Haydi buyurunuz, bütün azizler sizin arkanızda olacak. Atalarınızın toprakları sizleri bekliyor!" diyenHrisostomos Müslüman halk tarafından linç edilmiştir.

11 Eylül ‘de Anadolu’dan gelen evsiz mültecilerin sayısı 250.000 kişiyi geçerken durum giderek daha da kötüleşmektedir.

12 Eylül tarihi itibariyle körfezdeki Müttefik filosunun savaş gemilerin komutanları herhangi  bir tahliye durumunda Rum ve Ermenileri  gemilerine almama kararı aldıklarını açıkladılar.

13 Eylül’de kentin neredeyse yarısını yok edecek yangın başladı. Bu kaos içinde İzmir Körfezi’nde hazır bekleyen 11 İngiltere, 5 Fransa, 2 Amerika, 1 İtalya ve 1 Hollanda bandıralı savaş gemileri vatandaşlarını ve elçilik görevlilerini tahliyeye başladılar. Kurtarma görevi 14 Eylül de devam etti. Savaş gemileri mültecilerle beraber Atina'ya gitti.

15-18 Eylül 1922 tarihlerinde mültecilerin İzmir’e gelmesi devam etti. Hastalık, açlık ve susuzluk  büyük bir kriz haline geldi.

19 Eylül tarihinde kahramanımız; Türk Ordusu’nun kenti Yunan işgalinden kurtardığı gün İzmir’e gelen Genç Hıristiyanlar Cemiyeti YMCA’nin sekreteri Asa Kent Jennings sahneye çıkar.

Jennings, 19 ile 30 Eylül tarihleri arasında, 11 gün gibi kısa bir sürede 300.000 Yunanlı, 50.000 Ermeni ve Yahudi mülteciyi İzmir’den tahliye ederek bir mucize gerçekleştirdi..

Jennings, Yunan gemilerinden oluşan büyük bir filonun  Midilli Adası yakınlarında demirli olduğunu öğrendi.Midilli  adasına gidip mültecileri kurtarmak için önce kaptanlarla anlaştı. Daha sonra Yunan Başbakanı Nikolaos Triantaphyllakos ve kabinesini, biraz da tehdit ederek blöf yaptı. Kendini, Amerikan YMCA sekreteri ve Midilli Amerikan Yardım Komitesi Başkanı olarak Yunan hükümetine tanıttı ve gemileri istedi. Bakanlar saatlerce görüştükten sonra Jennings’e yetki verdi. Amiral Propondis de  köprü görevi kurmak için görevlendirildi. Asa bu arada Mustafa Kemal’le de görüşüp Türk yetkililerden gerekli izni aldı.

Sonunda İzmir ve yakın çevresindeki iskelelerden 11 günde 26 ticari gemi ile onlarca sefer yapılarak 350,000 sivil mülteci ve yaklaşık 50.000 Yunan askeri de Urla ve Çeşme açıklarında Tuğamiral Kalamida komutasında bulunan Limni ve Kilkis zırhlıları ile Elli, Apsis, Sfendoni ve Naxos savaş gemileriyle tahliye edildi.

Bazı kaynaklar ABD bayrağı taşıdığını da yazsa da Yunan gemileri bu tahliye işlemleri sırasında bayraklarını indirmiş halde sefer yapmışlardır.

Bununla da yetinmeyen Jennings, Türk yetkililerin de güvenini kazandıktan sonra filosundaki gemilerin sayısını 26 dan 55 çıkarmış ve bir yıl boyunca Karadeniz’den Suriye’ye kadar bütün Osmanlı limanlardan 1,200.000 mülteciyi güvenli bir şekilde tahliye  etmiştir.

Yunanistan, Türklerle mübadele müzakerelerinde temsilci olarak AK Jennings atadı. Mustafa Kemal’de mültecilerin özgürlüğü için verdiği kahramanca mücadeleden ötürü ona saygı duyuyordu. AK Jennings  bu yüzden iki ülke arasındaki değişimlerde de büyük görevler üstlendi.

Daha sonra uzun yıllar Türkiye'de yaşayan Asa Kent ve oğlu Asa Will Jennings, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının Türkiye Cumhuriyeti'ni inşa etme çabalarına tanık olacak ve ulu önderimizle bizzat tanışacaklardır. Baba-oğul Jennings’ler başta Ankara'daki Gazi Çiftliği'ne saf kan damızlık inek hibe edilmesi, çocuklar için oyun bahçeleri ve kütüphanelerin kurulması, Amerikan üniversitelerinde eğitim görmeleri için Türk öğrencilerine burs temin etme, Himaye-i Etfal (Çocuk Esirgeme)  Cemiyeti'ne yardım kampanyaları düzenleme gibi birçok sosyal faaliyetde bulunacaklardır.

Asa Kent Jennings 1930 yılının Temmuz ayında kurduğu The American Friends of Turkey (Türkiye'nin Amerikalı Dostları) ilk Türk-Amerikan derneği aracılığıyla faaliyetlerini bu kurum üzerinden yürütecektir.

Asa Kent Jennings, 1933 yılında Amerika’da öldü ve Cleveland Köyü Mezarlığı'na gömüldü